De inspiratie van Henny Vrienten

Ter nagedachtenis aan Henny Vrienten (1948-2022) - uit Musicmaker 455, mei 2018

Muzieknieuws 27-04-2022 13:02

door Bert Middelbos - fotografie Bullet-Ray

Henny componeert voor het kinderprogramma Sesamstraat en schreef de filmmuziek voor tientallen speelfilms en documentaires. Hij schreef songs voor Doe Maar, voor zijn eigen albums en voor andere artiesten. Hij toert onder de naam Vreemde Kostgangers met muziekvrienden Boudewijn de Groot en George Kooymans, omdat live spelen ‘toch eigenlijk gewoon hartstikke leuk is’. Iemand met een dermate hoge productiviteit en dergelijk succes zal toch inmiddels de geheimen rond inspiratie hebben ontrafeld?

‘Voor mij is het vrij simpel. Ik sta op tijd op en doe alle routinematige dagelijkse zaken. Ik neem een goed ontbijt, drink een paar koppen koffie en ga aan het werk. Koffie en concentratie zijn mijn inspiratie-toverwoorden. Dat heb ik in al die jaren van componeren geleerd. Eigenlijk werk ik het beste tijdens kantooruren. ’s Morgens ben ik perceptiever. Dan sta ik meer open voor dingen. Dan is het hoofd nog fris en nog niet gevuld met afleidende zaken. Ik bereid me voor, zorg dat ik alert ben en begin. Ik ga niet passief omhoog  zitten kijken en wachten tot er een idee naar beneden valt. Dat is totale onzin. Ik ga zitten en concentreer me op wat ik moet doen, maar eerder genoemde voorwaarden zijn belangrijk. Als ik me daar niet aan hou, verloopt het proces van schrijven veel stroever. Ik heb nog nooit een writers block gehad. Vroeger gingen bandjes vaak ’s nachts de studio in omdat dat een bepaalde flow teweeg bracht. Voor mij heeft dat nooit gewerkt.’

Grip
Henny woont in een indrukwekkend grachtenpand in hartje Amsterdam. Het ‘voorwaardenverhaal’ is ook daarop van toepassing. ‘Toen we dit huis inrichtten, heb ik meteen drie verdiepingen geclaimd. Ik heb een werkkamer nodig, een studio en een archief. Dat is nogal een oppervlak, maar ik noem het voorwaarden scheppen. Ik kan alleen maar werken en nadenken in stilte. Er moeten geen mensen in huis zijn, laat staan om mij heen. Ik ben snel afgeleid en uit mijn concentratie. Dat kan ten koste gaan van hele goede ideeën. Je groeit langzaam in het creëren van de juiste omgeving en ambiance. Als je in een bandje speelt dan hoef je niet zo heel erg creatief te zijn. Je probeert een nieuw idee uit en iedereen vult elkaar wat aan. Pas na het stoppen van Doe Maar kwam ik echt terecht in het vak door muziek te gaan schrijven voor films en tv. Toen werd het écht werk. Dat creatieve proces, daar moest ik grip op krijgen. Als ik liedjes maak pak ik de gitaar en als ik met filmmuziek bezig ben, kruip ik achter de piano. Een goed instrument is ook een voorwaarde voor inspiratie. Een goed gestemde vleugel of een nieuwe gitaar met verrassend mooie boventonen. Een mooie sound brengt je sneller in de juiste stemming. Weer een voorbeeld van voorwaarden scheppen.’         

 

Rangschikken
‘Ik begrijp het wel als muzikanten en componisten zeggen dat ze eerst moeten tanken. Het creatieve brein heeft ook brandstof nodig. Ik lees veel, hou van literatuur, kijk graag naar goede films en ik hou van mooie muziek. Dat is een constante aanvoer van mooie dingen in mijn hoofd. Echter, daar kan ik niks mee als ik aan het werk bent. Want als je dat zou gebruiken, maak je iets dat er al is. Dat is niet mijn bedoeling. Ik kan van veel kunst genieten, maar ik kan niet uitleggen op welke manier ik er iets aan heb. Het is wel een gegeven dat wanneer ik me meer open stel voor andermans kunst, zelf ook mooiere dingen maak. Maar de herkomst ervan kan ik nooit goed herleiden. Je hersenen hebben je hele leven ontzettend veel opgeslagen. Zet de luiken open en dan komt het vanzelf. Dan geeft de bron haar materiaal vanzelf vrij. Het is aan jou om het vervolgens op een goede manier te rangschikken.’

Pino
‘Ik vind het fijn om een vertrekpunt te hebben. Een liedje maak je nooit vanuit het niets. Je hebt altijd ankers en kaders. Ik heb heel veel voor Sesamstraat en Het Klokhuis geschreven. Als er eens in de zoveel tijd weer een pakketje Sesamstraatteksten aangeleverd wordt, raak ik helemaal opgewonden. Dat moment inspireert al. Ik heb van [componist en pianist, red.] Harry Bannink geleerd dat je een tekst altijd hardop moet oplezen. Dan heb je de flow, het ritme van het liedje. Als ik daarna een gitaar pak of achter een piano ga zitten, heb ik de melodielijn vrij snel te pakken. Dat zelfvertrouwen is in de loop der decennia wel gegroeid.’

‘Bij het schrijven voor kinderprogramma’s moet je wel met de doelgroep rekening houden. Er zijn een paar wetten. Wie zingt het bijvoorbeeld? Pino, Tommie, Meneer Aart? Ze hebben allemaal hun vocale beperkingen en favoriete toonhoogte. Daar hou ik op voorhand al rekening mee. Ook zorg ik ervoor dat het intro van het liedje niet langer duurt dan twee maten en stop er geen lange solo’s en fade-outs in. Dit heeft meer te maken met het vakkundig in elkaar timmeren van een liedje dan met inspiratie. Ik werk graag in stijlvormen. Country, rock & roll, doo-wop, tango… er is zo veel. Ik kijk vaak in het archief wat ik al gedaan heb. Als ik iets maak wat in de buurt komt van wat ik al eerder heb gemaakt, gaat er meteen een streep doorheen. In die zin ben ik wel streng voor mezelf. Het schrijven gaat snel. Op een goeie dag maak ik zo een paar liedjes achter elkaar. Vervolgens speel ik in de studio zo goed als alles zelf in en een paar dagen later komen de poppen het liedje inzingen. Dan staat Pino in mijn huis te galmen.’

Cirkel
‘Je vrijheid wordt nog meer beperkt bij het muziek maken voor een speelfilm. Je zit vast aan de muzieksoort die je afspreekt met de regisseur en aan de instrumentbezetting. Gaat het om het Metropole Orkest, een jazzensemble of een stel losse muzikanten? Zoiets weet je van tevoren en daar zal je maximaal rekening mee moeten houden. Je zit ook vast aan tijd. Het moet onder een scene van een bepaalde duur. Je moet ook heel erg rekening houden met de verwachtingen van het publiek. Als er een bepaald soort viool klinkt, weet je dat er snel iemand dood gaat. En als er een zoetgevooisd majeur-7 akkoord klinkt, dan weet je “dat ‘ie er zo meteen in gaat”. Je leert trucs om het verhaal zo goed mogelijk te ondersteunen. De uitdaging zit ‘m in het heel goed doen, het mooie zit ‘m in het vakmanschap. Dat is een kwestie van veel ervaring opdoen.’

‘Mijn muzikale loopbaan is een mooie cirkel geworden. Ik begon met spelen in bandjes en terwijl ik dat deed, schreef ik ook wel het een en ander voor muziekuitgeverijen. Toen kwam de Doe Maar-tijd en na die overdosis was ik wel even klaar met liedjes en live-spelen. Maar nu heb ik het gevoel dat ik weer lang genoeg in de studio heb gezeten. Ik wil weer liedjes maken, ik wil weer spelen. Met de Vreemde Kostgangers is het hartstikke leuk. Je gaat er weer een beetje van leven.’

Inspiratietips van Henny Vrienten
‘Maak keuzes! Als je denkt: dit is goed, kies daarvoor en bouw van daaruit verder. Hou niet 64 kaarten in je hand. Dat wordt een warboel. Je hebt tegenwoordig de beschikking over tienduizend sporen. Je speelt een stukje en nog een stukje en aan het eind van de dag heb je 84 solo’s en weet je niet meer wat je moet kiezen. Dan ga je knippen en plakken en wordt het vlees noch vis. Een goede solo moet in één keer. Een solo komt vanuit je hart. Niet op veel te veel ideeën blijven hangen. Kies!’

‘Probeer je eigen weg te vinden. Hoe moeilijk dat ook is. Je hoort soms te goed naar wie iemand heeft geluisterd. Ik was vroeger weg van Jamaicaanse reggae, maar ik zou nooit zo kunnen bassen als Robbie Shakespeare. Dus toen ging ik van daaruit zoeken naar een eigen stijl.’

Aldus Henny Vrienten in Musicmaker 455, mei 2018. 
Lees ook het In Memoriam door Chris Dekker, elders op Musicmaker.nl.